مضرات پرخوری و فواید کم خوردن غذا از دیدگاه اسلام

فواید کم خوری بسیار زیاد و از جهت سلامت جسم و روح دارای ارزش بسیاری است. در روایات وارد شده از معصومین (ع) و نیز طب سنتی اسلامی به فواید کم خوری تاکید فراوان شده است.

منظور از کم خوردن غذا، رعایت اعتدال می باشد، تا بر اساس نیاز بدن تغذیه صورت گیرد. با رعایت اعتدال در غذا خوردن هم از مضرات پرخوری و انواع بیماری ها در امان خواهیم بود و هم از فواید کم خوری بهره مند می شویم و ان شاء الله و با توکل بر خدا از سلامت جسم و روح برخوردار می شویم.

پیشنهاد می‌شود مقاله اصلاح مزاج در طب سنتی را نیز مطالعه نمایید.

مضرات پرخوری

پرخوری و چاقی احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی – عروقی، افزایش چربی های خون، فشار خون بالا، دیابت، ناراحتی مفاصل و … را افزایش می دهد. همچنین از نظر ظاهری، باعث نامتناسب شدن اندام فرد می‌شود که هنگام حضور در جمع افراد، از نظر روانی ایجاد اضطراب و ناراحتی می نماید.

در اسلام نیز انسان ضمن نهی از پرخوری، به اعتدال در خوردن غذا توصیه شده است.

در این مطلب تعدادی از روایات و احادیث مربوط به پیامبر اسلام (ص) و امامان شیعه را آورده‌ایم که همگی بر کم خوری تأکید می‌کنند.

البته منظور از کم خوری که در این روایات آمده است لاغری نیست، بلکه منظور مصرف غذا به قدر نیاز و احتیاج بدن (متعادل) است تا فرد دارای بدنی سالم و تندرست باشد، زیرا در حال حاضر بعضی افراد جوان برای اینکه اندامی لاغر داشته باشند خیلی کمتر از حد نیاز بدن خود غذا می‌خورند که این کار باعث کمبود مواد مغذی در بدن شده و در آینده مشکلات جسمی مانند پوکی استخوان، کم خونی، سردرد مزمن، ضعف و سرگیجه و … ایجاد می‌نماید.

با توجه به این دسته از احادیث و روایات، می‌توان گفت اگر به توصیه‌های بهداشتی و سلامتی قرآن و ائمه (ع) عمل شود، میزان بیماری‌ها و مشکلات جسمی و روحی به طور قابل ملاحظه ای کاهش خواهد یافت.

رعایت اعتدال در خوردن غذا و کم خوری، جز تأثیر بر سلامت جسمی افراد، بر سلامت روحی آن‌ها نیز مؤثر است. در اینجا تأثیرات جسمی کم خوری را با عنوان «فواید ظاهری کم خوری» و تأثیرات روحی و معنوی آن را با عنوان «فواید باطنی کم خوری» بیان خواهیم کرد.
امید است با توصیه به این رهنمودهای گرانقدر، همواره از جسمی سالم و روحی پرنشاط برخوردار باشید.

پیامبر اکرم (ص):
اگر ساکنان خانه‌ای به مقدار کم غذا بخورند، خانه‌شان نورانی می گردد.
(کنز العمّال، ج۳، ص ۳۹۱)

پیامبر اکرم (ص):
هر کس که خداوند را بسیار تسبیح گوید و به بزرگی یاد کند و در عوض به مقدار کم بخورد و بیاشامد و بخوابد، فرشتگان مشتاق او می‌شوند
(تنبیه الخواطر، ج۲، ص ۱۱۶)

امام علی (ع):
زندگی را برای خوردن مخواه، بلکه خوردن را برای زندگی بخواه
(شرح نهج البلاغه، ج ۲۰، ص ۳۳۳، ح ۸۲۴).

امام علی (ع):
عاقل را بایسته است که به هنگام شیرینی غذا، تلخی دارو را نیز به یاد داشته باشد.
(شرح نهج البلاغه، ج ۲۰، ص ۲۷۲، ح ۱۴۹)

فواید ظاهری کم خوردن

برخی از فواید ظاهری کم غذا خوردن در ادامه بیان می‌شود.

الف. سلامت تن و طول عمر

پیامبر اکرم (ص):
مادر همه داروها، کم خوردن است (الواعظ العددیه، ص ۲۱۳)

امام علی (ع):
کم خوری، مانع بسیاری از بیماری‌های جسم می‌شود (غرر الحکم، ۶۷۶۸)

امام علی (ع):
خوراک را کم کن تا بیماری‌ها را کم کنی (غرر الحکم، ح ۲۳۳۶)

امام علی (ع):
هر کس خوراکش کم باشد، دردهایش نیز کم است (غررالحکم، ح ۸۴۰۹)

امام علی (ع):
کم خوری، مایه گرامی داشتن بیشتر خویش است و سلامت را بیشتر استمرار می‌بخشد (غررالحکم، ح ۶۸۱۹)

امام علی (ع):
هر کس در خوردن به کم بسنده کند، سلامتش بیشتر می‌شود و اندیشه‌اش به سامان می‌رسد (غررالحکم، ح ۸۸۰۳)

امام علی (ع):
سلامت تن، از کمی غذا و کمی آب است (بحارالانوار، ج ۶۶، ص ۴۲۵، ح ۴۱)

امام رضا (ص):
اگر مردم در خوردن به کم بسنده می داشتند، بدنهایشان سالم بود (بحارالانوار، ج ۶۶، ص ۴۲۵، ح ۴۱)

امام رضا (ع):
بدن همانند زمین پاک و آماده برای زراعت است که اگر در آبادانی و آبدهی به آن مراقبت شود، به گونه‌ای که آب، نه بیشتر از نیاز به آن برسد تا آن را غرق کند و نه از اندازه کمتر باشد تا آن را به خشکی گرفتار سازد، آبادانی اش استمرار می‌یابد و خرّمی اش بیشتر می گردد و کشت آن برکت می‌یابد؛ اما اگر از آن غفلت شود، به تباهی می گراید و علف هرز در آن می روید.

بدن چنین حکایتی دارد و تدبیر آن در خوراک و نوشیدنی چنین است. [پس،] سامان و سلامت می‌یابد و عافیت در آن، ریشه می گسترد.
بنگر که چه چیز با تو و با معده ات سازگار است و تن تو با چه چیز نیرو می‌گیرد و چه خوردنی و نوشیدنی ای برای بدنت سالم تر است، همان را برای خویش مقرر بدار و خوراک خود گیر (بحارالانوار، ج ۶۲، ص ۳۱۰)

لقمان (ع):
اگر خوراک انسان اندک باشد، زیاد زنده می‌ماند (المواعظ العددیه، ۷۱)

ب. شادابی چهره

پیامبر اکرم (ص):
برادرم عیسی، از شهری گذر کرد که در آن، مرد و زنی به یکدیگر فریاد می کشیدند. پرسید: «شما را چه شده است؟». مرد گفت: «ای پیامبر خدا! این، زن من است و او را مشکلی نیست. زنی درستکار است؛ اما دوست دارم از او جدا شوم.»

عیسی گفت: «به هر حال، به من بگوی که او را چه می شود؟» مرد گفت: «بی آن که کهنسال باشد، چهره اش بی طراوت است.»

فرمود: «ای زن! آیا دوست داری دیگر بار، چهره ات پر طراوت شود» زن گفت: «آری» به او گفت: «چون غذا می خوری، از سیر شدن حذر کن؛ زیرا اگر غذا بر سینه سنگینی کند و از اندازه افزون شود، طراوت چهره از میان می رود» آن زن، چنان کرد و دیگر بار، چهره اش طراوت یافت (بحارالانوار، ج ۱۴، ص ۳۲۰، ح ۲۶)

فواید باطنی کم خوری

برخی از فواید باطنی کم غذا خوردن در ادامه بررسی می‌شود.

الف. صفای اندیشه

امام علی (ع):
هر کس خوراکش کم باشد، اندیشه‌اش صفا می‌یابد (غرر الحکم، ح ۸۴۶۲)

ب.فروغ دل

پیامبر اکرم (ص):
اگر کسی خوراک خود را کم کند، درونش از نور سرشار می گردد. (کنز العمال، ج ۱۵، ص ۲۴۴)

پیامبر اکرم (ص):
اگر کسی می‌خواهد خود را از دام شیطان رها کند، باید چربی اضافی بدن خود را با کم خوردن غذا از بین ببرد، زیرا در این صورت می‌تواند به حضور فرشتگان نائل شود و به آنچه نزد خداست، صحیح و فراوان بیندیشد (الفردوس، ج ۳، ص ۵۳۶)

ج. رهایی از شیطان

پیامبر اکرم (ص):
هر کس، از این خرسند می‌شود که خویش را از ابلیس برهاند، باید گوشت و چربی خود را با کم خوری، آب کند؛ چرا که با کم خوردن، حضور فرشتگان و فراوان اندیشیدن در آنچه نزد خداوند است، را به دست می‌آورد (الفردوس، ج ۳، ص ۵۳۶)

پیامبر اکرم (ص):
با کمی خوراک و نوشیدنی، با نفس خویش جهاد کنید تا فرشتگان بر شما سایه بگسترند و شیطان از شما بگریزد (تنبیه لخواطر، ج ۲، ص ۱۲۲)

د. در آمدن به ملکوت آسمان‌ها

پیامبر اکرم (ص):
پشمینه بپوشید و میان بربندید و به گنجایش نیمه شکم بخورید تا به ملکوت آسمان‌ها درآیید (مکارم الاخلاق، ج ۱، ص ۲۵۲)

پیامبر اکرم (ص):
هر کس شکمش پر باشد، به ملکوت آسمان‌ها و زمین راه نمی‌یابد (تنبیه الخواطر، ج ۱، ص ۱۰۰)

هـ . تقرب به درگاه خداوند

پیامبر اکرم (ص):
کاستن از خوراک، نزد خداوند، جایگاهی والا دارد. (تنبیه الخواطر، ج ۲، ص ۱۱۹)

پیامبر اکرم (ص):
دوست‌داشتنی‌ترینِ شما نزد خداوند، کم خوراک‌ترین و سبک‌بدن‌ترین شماست. (کنز العمال، ج ۱۵، ص ۲۶۱)

امام صادق (ص):
نزدیک‌ترین حالت بنده به خداوند، هنگامی است که شکم وی، سبک باشد. (الکافی، ج ۶، ص ۲۶۹)

و. مجموعه‌ای از فواید کم خوری

پیامبر اکرم (ص):
هر کس خوراکش اندک باشد، تنش سلامت و دلش صفا می یابد؛ و هر کس خوراکش فراوان باشد، تنش بیمار و دلش سخت می گردد. (بحارالانوار، ج ۶۶، ص ۳۳۱، ح ۵)

امام علی (ع):
بر شما باد میانه روی در خوردنی‌ها؛ چرا که این کار، از اسراف دورتر است و مایه سلامت بیشتر تن می‌گردد و در پرستش، بیشتر یاری می‌رساند. (عیون الحکم و المواعظ، ص ۳۴۱)

(ارمغان تندرستی، جمشید خدادادی، صفحه ۵۹)