صبر و استقامت چیست ؟

در این مقاله بررسی می کنیم که معنای صبر چیست و انواع صبر در قرآن و نیز داستانی در مورد صبر بیان می نماییم.

صبر و استقامت نه تنها ریشه در ایمان دارد؛ بلکه در ایمان، نقش کلیدى دارد. از امام صادق(ع) حکایت شده است: «صبر، نسبت به ایمان مانند سر نسبت به بدن است، پس همان‌گونه که اگر سر برود بدن نیز از بین می‌رود؛ اگر صبر برود ایمان نیز از بین می‌رود»

معنای صبر چیست ؟

خدای تعالی در مورد صبر می فرماید:
«وَاصبِرُوا» [سوره انفاق، آیه ۴۶، «بردبرای داشته باشید»] «اِنَّ اللهَ مَعَ الصّابرینَ» [سوره بقره: آیه ۱۵۳، «خداوند با صابران است»]

«صبر» در لغت به معنای خویشتنداری از جزع هنگام رخدادهای ناگوار است، و طبیعتا درون انسان از اضطراب، و زبان انسان از شکایت، و اعضاء و جوارح انسان از حرکات غیر عادی حفظ می گردند.

اقسام صبر در قرآن

صبر بر سه گونه است.

۱) «صبر عوام» که خویشتنداری مصنوعی و ساختگی است تا مردم و عاقلان که ظاهر حال آن ها را می بینند بپسندند.
«یَعلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الحَیوهِ الدُّنیا وَ هُم عَنِ الآخِرَهَ هُم غافِلُونَ»سوره روم: آیه ۷. «ظاهری از زندگی دنیا را می بینند ولی از آخرت غافلند»

۲) «صبر زاهدان و عابدان و متّقیان و بردباران»، به خاطر رسیدن به ثواب اخروی که می فرماید:
«اِنَّما یُوَفّیَ الصّابِرُونَ اَجرَهُم بِغَیرِ حِسابٍ»
(سوره زمر، آیه ۱۰: به تحقیق که بردباران اجر خود را بدون حساب دریافت می کنند.)

۳) «صبر عارفان» که گروهی از آنان از رخدادهای ناگوار احساس لذت می کنند زیرا می اندیشند که خدا آنان را به خاطر مبتلا ساختن به آن امر ناگوار از سایر بندگان جدا و ممتاز گردانیده است و مورد نظر الهی قرار گرفته اند که می فرماید:
«وَ بَشِّرِ الصّابِرینَ الَّذینَ اِذا اَصابَتهُم مُصیبَهٌ قالُوا اِنّا للّهِ وَ اِنّا اِلَیهِ راجِعُونَ اُولئِکَ عَلَیهِم صَلَواتٌ مِن رَبهم و رحمه»
(سوره بقره، صفحه ۲۴ عثمان طه: … بشارت ده به استقامت کنندگان. آن ها که هرگاه مصیبتی به ایشان می‌رسد، می گویند؛ ما از آنِ خداییم و به سوی خدا بر می گردیم. این ها همان ها هستند که الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده …)

داستانی در مورد صبر

در آثار آورده‌اند جابربن عبدالله انصاری – که یکی از اصحاب بزرگوار پیامبر (ص) بود – در آخر عمر به ضعف پیری و ناتوانی مبتلا شده بود. حضرت باقر (ع) به عیادت او رفت و احوال او را پرسید، عرض کرد:
در حالتی هستم که پیری را از جوانی، و بیماری را از تندرستی، و مرگ را از زندگانی بیشتر دوست دارم!.

امام باقر (ع) فرمود: من چنانم که اگر خداوند مرا پیر نماید پیری را بیشتر دوست دارم، و اگر جوان بدارد جوانی را بیشتر دوست دارم، و اگر بیمار بنماید بیماری را، و اگر تندرست بدارد تندرستی را بیشتر می‌خواهم و اگر مرگ دهد مرگ را، و اگر زندگی بخشد زندگانی را بهتر می خواهم.

جابر چون این سخن را شنید صورت آن حضرت را بوسید و گفت: رسول خدا (ص) راست گفت که یکی از فرزندان مرا هم نام من می‌بینی «وَ هُوَ یَبقَرُ العِلمَ بَقراً کَما یَبقَرُ الثَّورَ الاَرضَ»

یعنی: او علم را می شکافد چنان که گاو زمین را می شکافد. و به این جهت آن حضرت را «باقر علوم الاوّلین و الاخرین» نامیده اند، و با توجّه به مراتبی که گفتیم معلوم می‌شود که جابر در مرتبه اهل صبر بوده، و حضرت باقر (ع) در مرتبه رضا به سر می برده است.

جهت مطالعه بیشتر در مورد صبر، می توانید مقاله ی صبر و استقامت در اسلام را نیز مطالعه نمایید.

(سیر و سلوک و تذهیب و نفس، مؤسسه انتشارات حضور)