آثار توکل بر خدا در قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع)
توکل به خداوند چه آثاری دارد؟
در قرآن کریم و احادیث معصومین (ع) مطالب بسیاری پیرامون آثار توکل بر خدا بیان شده است و انسان باید فقط به خدا توکل کند و فقط از او یاری بخواهد.
باور داشته باشیم که هیچ کسی به اندازه خداوند مهربان ، بنده خودش را دوست نداره و فقط خدا از خیر و صلاح بندگانش اطلاع داره.
حَسبُنا الله وَ نِعمَ الوَکیل
خداوند ما را کفایت میکند و او چه خوب نگهبان و یاورى است.
آثار توکل بر خدا در قرآن
بی تردید ، توکل آثار عجیبی در پی دارد که بر کلّیه ی شئون فردی و اجتماعی انسان تأثیر میگذارد. آثار توکل به حدّی عظیم است که تا انسان در این وادی گام ننهد نمیتواند به کنه حقیقتش برسد . برای نمونه به گوشهای از این آثار که از قرآن برداشت میشود اشاره میکنیم :
۱) قدرت تصمیم گیری
- . . . فَاِذا عَزَمتَ فَتَوَکَّل عَلَی اللهِ اِنَّ اللهَ یُحِبُّ المُتَوَکِّلینَ .
. . . هنگامی که تصمیم گرفتی [ قاطع باش و ] توکل بر خدا کن زیرا خداوند متوکلان را دوست دارد .
- فَتَوَکَّل عَلَی اللهِ اِنَّکَ عَلَی الحَقِّ المُبینِ .
پس توکل بر خدا کن که تو بر جایگاه حقِّ آشکار قرار داری .
یعنی با توجه به این پایگاه ، بر خدا توکل کن و با عزمی راسخ و تصمیمی قاطع به کار خود ادامه بده .
۲) شجاعت
- وَ لاتُطِعِ الکافِرینَ وَ المُنافِقینَ وَدَع أذیهُم وَ تَوَکَّل عَلَی اللهِ وَ کَفی بِاللهِ وَکیلاً .
و از کافران و منافقان پیروی مکن و به آزارهای آنها بیاعتنا باش و توکل بر خدا کن و همین بس که خدا حامی و مدافع [ تو ] باشد [ و با توکل بر خدای متعال از هیچکس نهراس ]
- . . . فَعَلَی اللهِ تَوَکَّلتُ فَاَجمِعُوا اَمرَکُم وَ شُرَکائَکُم ثُمَّ لا یَکُن اَمرُکُم عَلَیکُم عُمَّهً
. . . من تنها بر خدا توکل میکنم ، شما هم به اتفاق بتان و خدایان باطل خود هر مکر و تدبیری دارید همه را فراهم آورید و هیچ چیز از اسباب و وسایل بر شما مستور نماند . . .
یعنی شما هر چه در بساط دارید به میدان بیاورید و من هم با توکل بر خدا یک تنه به میدان شما و خدایان شما میآیم و از هیچ چیز باک ندارم .
۳) ترک گناه و عدم سلطه ی شیطان بر متوکلان
- اِنَّهُ لَیسَ لَهُ سُلطانٌ عَلَی الَّذینَ امَنُوا وَ عَلی رَبِّهِم یَتَوَکَّلُونَ .
چرا که او [ : شیطان ] بر کسانی که ایمان دارند و بر پروردگارشان توکّل میکنند تسلّطی ندارد .
- فَقالُوا عَلَی اللهِ تَوَکَّلنا رَبَّنا لا تَجعَلنا فِتنَهً لِلقَومِ الظّالِمینَ
گفتند : تنها بر خدا توکل داریم . پروردگارا ! ما را تحت تأثیر گروه ستمگر قرار مده .
پس به هر اندازه که ایمان و توکل داشته باشی از زیر سلطه ی شیطان بیرون خواهی بود و در نتیجه از آلودگی و انحراف مصون خواهی ماند .
۴) تأثیر ناپذیری از اقبال و ادبار مردم و عدم نگرانی از حوادث
- . . . فَاَعرِض عَنهُم وَ تَوَکَّل عَلَی اللهِ وَ کَفی بِاللهِ وَکیلاً .
. . . به آنها اعتنا مکن [ و از نقشه های آنها وحشت نداشته باش ] و توکل بر خدا کن و کافی است که او یار و مدافع تو باشد .
- فَاِن تَوَلَّوا فَقُل حَسبِیَ اللهُ لا إلهَ اِلّا هُوَ عَلَیهِ تَوَکَّلتُ وَ هُوَ رَبُّ العَرشِ العَظیمِ .
اگر آنها روی [ از حق ] بگردانند [ نگران مباش ] بگو خداوند مرا کفایت میکند ، هیچ معبودی جز او نیست ، بر او توکّل میکنم و او صاحب عرش بزرگ است [ و همه ی عالم در قبضه ی قدرت اوست و تمام قدرتها در برابر قدرت او ناچیز است ] .
- . . . وَ ما تَوفیقی اِلّا بِاللهِ عَلَیهِ تَوکَّلتُ وَ اِلَیهِ اُنیبُ .
. . . و توفیق من جز به خدا نیست ، تنها بر او توکل دارم و تنها به سوی او باز میگردم .
- . . . وَ اِلَیهِ یُرجَعُ الاَمرُ کُلُّهُ فَاعبُدهُ وَ تَوَکَّل عَلَیهِ . . .
. . . و همه ی کارها به او باز میگردد ، پس او را بپرست و بر او توکّل کن . . .
پس با توکل به خداوند ( تنها از او توفیق خواستن و تنها او را مؤثر دانستن ) نباید از ادبار و اقبال مردم متأثر شد ، که همه چیز در ید قدرت اوست .
آثار توکل بر خدا در روایات
در روایات و احادیثی که از ائمه ی معصومین (ع) رسیده برای توکل آثار خوبی برشمرده است که برخی از آنها را یادآور میشویم :
۱) قوت و شجاعت
پیامبر (ص) فرمود :
مَن أحَبَّ أن یَکُونَ أقوَی النّاسِ فَلیَتَوَکَّل عَلَی اللهِ
کسی که دوست دارد قویترین مردم باشد باید بر خدا توکل کند .
امام باقر (ع) فرمود :
مَن تَوَکَّل عَلَی اللهِ لا یُغلَبُ وَ مَنِ اعتَصَمَ بِاللهِ لا یُهزَمُ .
کسی که توکل بر خدا کند مغلوب نمیشود و کسی که به خدا پناهنده شود شکست نمیخورد .
امیر المؤمنین (ع) فرمود :
أصل قُوَّهِ القَلبِ التَّوَکُّلُ عَلَی اللهِ .
ریشه ی قوّت قلب توکل بر خدا است .
۲) توکل و همت عالی
حضرت جواد الائمه (ع) فرمود :
ألثِّقَهُ بِاللهِ تَعالی ثَمَنٌ لِکُلِّ غالٍ وَ سُلَّمٌ الی کُلِّ عالٍ .
اعتماد به خدای تعالی بهای هر چیز گرانبها و نردبانی به سوی همه ی بلندی ها [ : مقامات عالیه ] است .
۳) توکّل و لزوم کار و فعالیت
رَای رَسُولُ اللهِ صلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ الِهِ قَوماً لا یَزرَعُونَ قالَ ما أنتُم ؟ قالُو : نَحنُ المُتَوَکِّلُونَ قالَ : لا بَل أنتُمُ المُتَّکِلُونَ .
پیامبر اکرم (ص) گروهی را دید که [ برای کسب روزی ] به دنبال کشت و کار نمیروند ، فرمود : چه میکنید ؟ گفتند : ما متوکلین هستیم و توکل بر خدا میکنیم . فرمود : شما متوکل نیستید بلکه متّکل یعنی سربار مردمید .
توکل و بذل و بخشش
در حدیثی آمده است:
. . . إنَّهُ مَرَّ یَوماً عَلی قَومٍ فَرَءاهُم أصِحّاءَ جالِسینَ فی زاوِیَهِ المَسجِدِ فَقالَ مَن أنتُم قالُوا نَحنُ المُتَوَکِّلُونَ قالَ : لا بَل أنتُمُ المُتَأکِّلَهٌ فَإن کُنتُم مُتَوَکِّلینَ فَما بَلَغَ بِکُم تَوَکُّلُکُم قالُوا إذا وَجَدنا أکَلنا و إذا فَقَدنا صَبَرنا قالَ هکَذا تَفعَلُ الکِلابُ عِندَنا قالوُا فَما نَفعَلُ قالَ کَما نَفعَلُ قالُوا کَیفَ تَفعَلُ قالَ : إذا وَجَدنا بَذَلنا و إذا فَقَدنا شَکَرنا .
. . . یک روز امیرمؤمنان (ع) گروهی از مردم را دید که با برخورداری از صحّت و سلامت ، کار را رها کرده و گوشه ی مسجد نشستهاند. فرمود: شما چه کسانی هستید؟ گفتند ما متوکلین هستیم [ و بر خدا توکل داریم ] . فرمود : نه ، بلکه شما متأکّلین هستید [ یعنی شما سربار اجتماع اید و از دسترنج دیگران ارتزاق می کنید ] .
اگر بر خدا توکل دارید نشانه ی آن چیست؟ گفتند : هر گاه چیزی پیدا کنیم میخوریم و هنگامی که چیزی نداشتیم صبر میکنیم. فرمود: سگها نیز این کار را انجام میدهند.
گفتند: پس چه کنیم؟ فرمود: همانند ما رفتار کنید. گفتند: شما چگونه عمل میکنید؟ فرمود: وقتی چیزی را به دست آوریم در راه خدا میبخشیم و هنگامی که چیزی نداریم خدا را شکر میکنیم.
دعای حضرت سجاد (ع)
خلاصه اینکه انسان مؤمن و خود ساخته کارهای خود را به خدا وا میگذارد و در جمیع مراحل زندگی او را پشتیبان خود میداند ، همان گونه که امام سجاد (ع) به درگاه خدا التماس میکند و میگوید :
. . . وَ بِکَ اَستَغیثُ ، وَ اِیّاکَ اَرجُو ، وَ لَکَ اَدعُو وَ اِلَیکَ ألجَأُ وَ بِکَ اَثِقُ وَ ایّاکَ اَستَعینُ وَ بِکَ اُومِنُ وَ عَلَیکَ اَتَوَکَّلُ وَ عَلَی جُودِکَ وَ کَرَمِکَ اَتَّکِل .
. . . [ پروردگارا ! ] تنها به سوی تو استغاثه میکنم و تو را مایه ی امید می شمارم و تو را میخوانم و به تو پناه میبرم و به تو اطمینان دارم و تو را پشتیبان خود میدانم و به تو ایمان میآورم و به جود و کرم تو توکل میکنم .
و در جای دیگر از خدای متعال میخواهد توکلی به او عنایت فرماید از روی صدق و صفا و صمیمیّت ، و با تمام وجود بر او اعتماد کند:
وَهَب لی صِدقَ التَّوَکُّلِ عَلَیکَ
[ خدایا ! ] به من توفیقی عنایت فرمای که صمیمانه بر ذات اقدس تو توکل و اعتماد کنم.
و اگر کسی به این حد از مقام توکل برسد که حتی در سخت ترین شرایط و بحرانی ترین حوادث زندگی _ که از نظر ظاهر تمام درهای نجات را به روی خود بسته میبیند _ تنها توکل بر خدا کند و فقط او را مدبّر امور بداند ، بیشک به بالاترین مرحله توکل رسیده است.
(نقطه های آغاز در اخلاق عملی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص ۵۱۹)
بررسی
امتیاز
توکل بر خدا آثار و فواید بسیاری مانند شجاعت و قوت قلب دارد که در قرآن کریم و احادیث وارد شده از معصومین (ع) به آن ها اشاره شده است .
سلام
من سه ساله دارم واسه کنکورم درس میخونمو هرسال خیلی رتبم فاصلش با پزشکی کمه
فکر کردم شاید بخاطر این بود ک هرسال ب هر ریسمانی چنگ میزدم غیر از خدا
اما امسال ک به امید خدا سال اخرمه از همون اول گفتم تلاشمو میکنم نتیجش با خدا و به خودش توکل کردم
نتیجشو دارم میبینم ?? خیلی خوبه
برام دعا کنید که اتفاقی عکس نیفته
منم مثل شمام، دوران دبیرستان خیلی مغرور شده بودم هرکی بهم میگفت هر رشته ای قبول شدی خدا رو شکر کن بهم برمیخورد
پیش خودم فکر میکردم من برای پزشکی ساخته شدمو هیچ قدرتی نمیتونه منو از هدفم دور کنه حتی خدا رو فراموش کرده بودم
قبل اینکه برای کنکور اماده شم نماز میخوندم… از ته دل… نتیجشم تو مراحل تحصیلم دیدم… اما سال اخر کاملا عوض شدم یه ادم دیگه ای شده بودم… کسی که نمازشو ترک کرد و خدارو نادیده گرفت… نمیدونم چرا اینجوری شد… ولی نتیجه ی کنکور کمترین بلایی بود که به سرم اومد تازه فهمیدم خدا چقد بخشندس ..
اون فقط یه هشدار بود واس احمقی که دچار خودبینی شده بود…هه… خیلی افکارم بچگونه و جاهلانه بود و خدا اینو بهم فهموند و هیچ وقت متوجه نشدم تا اینکه امشب یه اتفاقی افتاد…
تصمیم گرفتم ادم شم…همون ادمی که صبحا بلند میشد نمازشو میخوند… همون ادمی که سوره های قران رو حفظ میکرد… اره میخوام این دفه از خدا کمک بخوام از ته دل… و مطمئنم این بار پشیمون نمیشم چون بعد سال ها دارم حسش میکنم با تموم وجود… یه حس عجیب که تا حالا تجربه نکرده بودم… یه حسی که به امید خدا باعث میشه گذشته رو فراموش کنم و با اراده ی بیشتری به اینده فک کنم و درست تصمیم بگیرم…امیدوارم که خدا منو ببخشه… و به اون چیزی که واقعا از ته دل میخوام برسونه…
سلام
اگ هستی و کامنتمو میخونی میخوام ببینم قبول شدی یا ن
منم امسال کنکور دارمو خیلی خدارو حس میکنم و دوسش دارم
سلام
چند سال پیش من یه وام سادات برداشته بودم قسطشو ماهیانه پس میدادم اگر دوتاش دیر میشد به صاحب چک که ضامن شده بود زنگ میزدن یه مدت از گرفتن وام گذشت من بیکار شدم قسط اول و نتونستم بدم وقت قسط دوم می رسید پول نداشتم یه مقداریشو قرض گرفتم اون سال هر ماه ۱۵ تومن قسط میدادم ۱۵ جور کردم ۱۵ کم داشتم دیگه دستم به جایی بند نبود یکروز مونده بود به پرداخت تازه کار پیدا کرده بودم فقط گفتم خدایا به تو توکل میکنم میدونم که میبینی از سرکار داشتم برمیگشتم خونه رسیدم خونه همسایمون در زد اومد تو گفت میخوام یه چیزی بهت بگم امیدوارم بهت بر نخوره نذر جدت کردم واسه یه بنده خدا که بچه دار نمی شد الان بارداره ۱۵۰۰۰ تومن نذرت کردم قبول کن تا به اون موقع همچین چیزی اصلا نشنیده بودم مگه من کی بودم جز اینکه سادات بودم مثل خیلیا ولی فقط نتیجه توکل به خدا بود
عجب داستان اموزنده ای بود من هم خیلی گرفتار چک و بدهی کاری هستم ولی متاستفانه توکل ندارم ولی این ماجرا فاطمه خانم رو خوندم کلی دلم قرص و محکم شد ایشالا خدا هم به من کمک کنه
سلام.آفرین.