تدبر در سوره تکویر ( اذا الشمس کورت )

کتاب ها زیادی را در طول زندگی از بهترین نویسندگان جهان خوانده ایم ، و خط به خط و کلمه به کلمه آن را با دقت مطالعه نموده ایم، زیرا نویسنده فردی عالم در زمینه ی تخصصی خویش بوده است .

آیا در تلاوت قرآن کریم ، به همان اندازه دقت و توجه داشته ایم و در آیات الهی تدبر نموده ایم ؟!

قرآن کریم توسط خداوند مهربان برای ما انسان ها نازل شده است تا آن را تلاوت نماییم و باید در هر آیه و بلکه در هر حرف آن تدبّر و تفکر نماییم .

تدبر در سوره تکویر می‌تواند سرچشمه آگاهی ، ایمان و عمل صالح در انسان شود و آدمی را از خود پرستی به سمت خدا پرستی هدایت نماید.

در ادامه به تدبر در سوره تکویر می پردازیم.

سیمای سوره ی تکویر

این سوره در سال اول بعثت و در مکه نازل شده است .
دارای ۲۹ آیه و هفتمین سوره ای است که از آسمان وحی نازل شده ، و هشتاد و یکمین سوره در قرآن می باشد .
محل نزول : مکه
رتبه نزول : ۷
جایگاه در قرآن : ۸۱
تعداد آیه : ۲۹

محتوای سوره تکویر

محتوای این سوره نشان می دهد که این سوره در اوایل بعثت نازل شده ، زیرا مخالفان در اوایل دعوت ، آن حضرت را مجنون می خواندند .
بخش اول این سوره ، تغییرات عظیم و فراگیر این جهان را که مقدمه بر پا شدن قیامت است ، بیان می کند .
بخش دوم این سوره ، بیانگر جایگاه والای قرآن و نقش تاثیر آن در روح و روان آدمیان است و با سوگندهای بیدار کننده و پر محتوایی همراه است .

نام های سوره ی تکویر و علت نام گذاری

۱- تکویر به معنای در هم پیچیده شدن و تاریک شدن می باشد و این نام بر گرفته از آیه اول است .
۲- کُوِّرَت از ماده تکویر به معنای پیچیده شدن ، و در آیه اول اشاره به پیچیده شدن و تاریک شدن خورشید دارد .

سیاق های سوره تکویر

آیات ۱ تا ۱۴ – هشدار و انذار ، آگاهی انسان از دستاورد خود در روز قیامت :
نظام عادی عالم بر چیده می شود و نظام تعیین سرنوشت بر اساس دستاوردهای خود جای آن را می گیرد .

إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ (١) وَإِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ (٢) وَإِذَا الْجِبَالُ سُیِّرَتْ (٣) وَإِذَا الْعِشَارُ عُطِّلَتْ (۴) وَإِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ (۵) وَإِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ (۶) وَإِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ (٧) وَإِذَا الْمَوْءُودَهُ سُئِلَتْ (٨) بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ (٩) وَإِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ (١٠) وَإِذَا السَّمَاءُ کُشِطَتْ (١١) وَإِذَا الْجَحِیمُ سُعِّرَتْ (١٢) وَإِذَا الْجَنَّهُ أُزْلِفَتْ (١٣) عَلِمَتْ نَفْسٌ مَا أَحْضَرَتْ (١۴)

آیه ۱۵ تا ۲۹ – از سخن وحی دوری نکنید و متذکر آن شوید :
آگاهی انسان از دستاورد خود در روز قیامت ، سخن فرشته امین وحی است و رسول خدا (ص) آن را از جنیان و شیاطین دریافت نکرده است ، پس چرا از آن دوری می کنید ؟ به جای دوری کردن ، متذکر آن شوید .

فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ (١۵) الْجَوَارِ الْکُنَّسِ (١۶) وَاللَّیْلِ إِذَا عَسْعَسَ (١٧) وَالصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ (١٨) إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ (١٩) ذِی قُوَّهٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ (٢٠) مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ (٢١) وَمَا صَاحِبُکُمْ بِمَجْنُونٍ (٢٢) وَلَقَدْ رَآهُ بِالأفُقِ الْمُبِینِ (٢٣) وَمَا هُوَ عَلَى الْغَیْبِ بِضَنِینٍ (٢۴) وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَیْطَانٍ رَجِیمٍ (٢۵) فَأَیْنَ تَذْهَبُونَ (٢۶) إِنْ هُوَ إِلا ذِکْرٌ لِلْعَالَمِینَ (٢٧) لِمَنْ شَاءَ مِنْکُمْ أَنْ یَسْتَقِیمَ (٢٨) وَمَا تَشَاءُونَ إِلا أَنْ یَشَاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ (٢٩)

نکات اخلاقی و اجتماعی سوره ی تکویر

برخی از نکات اخلاقی و اجتماعی سوره تکویر شامل موارد زیر می شود:

1. دفاع از مظلوم ، اسلام و کفر ندارد . با اینکه دختران زنده به گور شده مسلمان نبودند ، ولی قرآن از حق آنان دفاع می کند ( و اذا المؤوده سئلت )
2. با سوأل ، وجدان ها را بیدار کنید ( بای ذنب قتلت )
3. کرامت و بزرگواری ، توانایی و مکنت ، داشتن نیروهای فرمان بر و امانت داری ازشرایط لازم برای پیام رسانی و ارشاد است ( کریم ، ذی قوه ، مکین ، مطاع ، امین )
4. گاهی باید تهمت ها را بی جواب نگذاشت و پاسخ داد ( و ما صاحبکم بمجنون )
5. در شیوه تبلیغ ، تذکر آری ولی اجبار نه (ذکر للعالمین لمن شاء منکم ان یستقیم )
6. انسان ، نه بی اراده است و نه خود مختار . ( و ما تشاؤن الا ان یشاءالله )
7. چون خداوند رب العالمین است و بر همه امور تسلط دارد ، پس خواست انسان نیز مشروط به خواست اوست . ( و ما تشاؤن الا ان یشاء الله رب العالمین )

در ماشین های تعلیم رانندگی ، دو دستگاه ترمز و گاز وجود دارد، یکی زیر پای کارآموز و دیگری زیر پای مربی ، در این ماشین کارآموز می تواند از گاز و ترمز سمت خود استفاده کند ، ولی به شرط آنکه مربی هم بخواهد ، یا نظیر چک های دو امضائی که هر یک از دو صاحب امضاء می تواند امضاء کند ، اما اثر و پرداخت چک زمانی است که دیگری نیز آن را امضاء کرده باشد .

ویژگی های سوره تکویر

در این سوره به چند نکته مهم اشاره شده است که می توان از ویژگی های سوره تکویر محسوب نمود .

نکته اول : ابتدا اشاره به حوادث هولناک پایان این جهان می نماید ( آیات ۱ تا ۵ ) سپس می افزاید در آن هنگام که با ارزشترین اموال  به دست فراموشی سپرده می شود ( و اذا العشار عطلت )

در آن روز که این آیات نازل گشت چنین شتری با ارزشترین اموال عرب محسوب می گشت ، منظور این است ، شدت هول و وحشت آن روز به قدری است که هر انسانی نفیس ترین اموال خویش را فراموش می کند .

در آیه بعد می افزاید در آن هنگام که حیوانات وحشی جمع می شوند ( و اذا الوحوش حشرت ) همان حیواناتی که در حال عادی از هم دور بودند و از یکدیگر می ترسیدند و فرار می کردند ، شدت وحشت حوادث هولناک آستانه قیامت آنقدر زیاد است که اینها دور هم جمع می شوند و همه چیز را فراموش می کنند گویی می خواهند با اجتماعشان از شدت ترس و وحشت خود بکاهند .

نکته دوم : در قیامت از یک ظلم و فاجعه بزرگ مظلومانه باز خواست می شود ، از دختران زنده به گور شده پرسیده می شود ، به کدامین گناه کشته شدند ( بای ذنب قتلت )

مفسران گفته اند : در جاهلیت عرب وقتی وضع حمل همسر کسی فرا می رسید حفرهای در زمین می کند و کنار آن می نشست تا اگر نوزاد دختر بود آن را در حفره دفن کند و اگر پسر بود آن را نگه دارد .

قرآن مجید به قدری این عمل را زشت شمرده و با آن برخورد قاطع نموده است که حتی رسیدگی به این موضوع را مقدم بر نامه های اعمال در قیامت و دادخواهی در مسائل دیگر می شمرد ، و از قاتلین سوأل نمی نماید بلکه از کودکان معصوم سوأل می کند که گناهشان چه بوده است که چنین بیرحمانه کشته شدند ؟ گویی قاتلین ارزش بازپرسی هم ندارند و شهادت مقتولین به تنهایی کافی است .

امروز سقط جنین که در پاره ای از کشورها رواج یافته شاید بتوان از نوع زنده به گور کردن انسان محسوب کرد . اگر جاهلیت عرب پس از تولدش می کشت جاهلیت امروز در شکم مادر می کشد.

نکته سوم : آیات ۱۹ تا ۲۵ به عصمت مطلق آن حضرت در چهار مورد اشاره شده است :

1. پیامبر (ص) در گرفتن وحی از جبرئیل دچار سهو و اشتباه نمی شود و آن را بدون کم و کاست تحویل می گیرد .
2. در فهمیدن و تلقی محتوای وحی ، سهوی پیش نمی آید ، یعنی آنچه حقیقت وحی است با همان الفاظی که وحی صورت می گیرد دریافت می کند .
3. در ابلاغ آن به مردم سهوی انجام نمی گیرد و عین همان چیزی را ابلاغ می کند که جبرئیل داده است .
4. عمل کردن به محتوای وحی و فرمان های الهی ، یعنی عصمت در عمل .

حال اگر کسی در یکی از این چهار مورد تردید کند ، قرآن و نبوت را از اصالت و اعتبار انداخته است .

فضیلت خواندن سوره ی تکویر

رسول خدا (ص) فرمودند :
کسی که سوره اذا الشمس کورت را بخواند خداوند او را از رسوایی در آن هنگام که نامه های عمل گشوده می شود حفظ می کند .

امام صادق (ع) فرمودند :
هر کس سوره عبس و تکویر را بخواند در زیر بالِ پُر لطف پروردگار در جنت جاودان ، و در سایه لطف و کرامت الهی در باغهای بهشت خواهد بود و این برای خداوند چیز مهمی نیست اگر اراده کند .

این تعبیرات به خوبی نشان میدهد که منظور تلاوتی است که سرچشمه آگاهی ، ایمان و عمل باشد .                    

پروردگارا ! ما آرزو کرده ایم که در راه هدایت گام بگذاریم ، تو نیز اراده فرما که دست ما را در این راه بگیری .

در صورت علاقه به موضوع تدبر در سوره تکویر ، مطلب با عنوان تدبر در سوره نازعات را نیر مطالعه نموده و ما را از نظرات ارزشمند خود بهره‌مند نمایید.

منابع :
تـفـسـیـر نـمـونـه – آیـه الله مکارم شیرازی
تـفـسـیـر نور – اسـتـاد مـحـسـن قـرائـتـی
تـدبـر در قـرآن کریم – استاد علی صبوحی
آشنایی با سـوره ها – استاد جواد محدثی
نـسـیـم حیـات – استاد ابوالفضل بهرام پور